Багануур ҮТП

БАГАНУУР ҮТП “НҮҮРС-ХИМИЙН ЦОГЦОЛБОР” 

ҮНДЭСЛЭЛ, АЧ ХОЛБОГДОЛ 

Монгол Улсын урт хугацааны бодлогын баримт бичиг болох “Алсын Хараа 2050” Зорилт 4.2-т Эдийн засгийн тэргүүлэх салбаруудыг хөгжүүлж, экспортын баримжаатай эдийн засгийг бий болгоно гэж тусгасан ба энэ хүрээнд “Хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлж, боловсруулалтын түвшинг нэмэгдүүлсэн байна” гэж, “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ийн Гурав. Аж үйлдвэржилтийн сэргэлт хэсэгт “3.2.Нэмүү өртөг шингэсэн хүнд үйлдвэрлэлийг хөгжүүлж, дотоодын бүтээн байгуулалтын хэрэгцээг хангаж, экспортыг нэмэгдүүлнэ” гэж, “Бүсчилсэн хөгжлийн үзэл баримтлал”-ийн “3.7.24.Багануур хотод хүнд үйлдвэрлэл, технологийн парк байгуулах хувийн хэвшлийг дэмжинэ” гэж, Засгийн Газрын 2024-2028 оны үйл ажиллагааны хөтөлбөрийн 14 МЕГА төслийн 9-т “Нүүрс-хими, Кокс-химийн цогцолборыг ашиглалтад оруулна.” гэж 3.3.1.5-д “Түүхий эд, бүтээгдэхүүнийг анхан шатнаас гүн боловсруулах Нүүрс-химийн цогцолбор үйлдвэрүүдийг ашиглалтад оруулна” гэж тус тус заасан.  

Иймд дээрх Монгол Улсын хөгжлийн урт, дунд болон богино хугацааны бодлогын баримт бичгүүдэд туссан зорилтууд болоод Засгийн газрын бодлогыг хэрэгжүүлэх хүрээнд Эрдэнэс Монгол ХХК-ийн зүгээс Улаанбаатар хотын Багануур дүүргийн нутагт Нүүрс-химийн цогцолбор үйлдвэрүүдийг үйлдвэрлэл, технологийн паркийн зарчмаар хөгжүүлэхээр ажиллаж байна.  

Энэхүү Нүүрс-химийн үйлдвэрийн цогцолбор нь хүрэн нүүрсийг боловсруулж хагас кокс буюу хөх нүүрс, түлш, химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх үндсэн суурь болохоос гадна Улаанбаатар хотод тулгараад буй агаарын бохирдлыг бууруулахад чухал ач холбогдолтой юм. 

Монгол Улсын хүрэн нүүрсний томоохон сав газрын нэг Нялга-Чойрын сав газар нь 7 тэрбум орчим тн хүрэн нүүрсний нөөцтэй гэж тооцогддог бөгөөд ҮТП байгуулах Багануурын орд нь 778 сая тн нүүрсний нөөцтэй байна. Монгол Улс нь өнөөгийн байдлаар хүрэн нүүрсийг эрчим хүчний чиглэлээр ашиглаж байгаагаас бусдаар гүн боловсруулалт хийж нэмүү өртөг шингээсэн туршлага байхгүй бөгөөд Монгол улсын хэмжээнд 21 тэрбум тн хүрэн нүүрс эдийн засгийн эргэлтэд ороогүй байна. Цаашид нүүрс-химийн салбарыг хөгжүүлэн ҮТП-ийг байгуулснаар хүрэн нүүрсийг эдийн засгийн эргэлтэд оруулж үнэ цэнийг өсгөх, үр ашигтай нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэн дотоодын болон гадны зах зээлийн хангах эдийн засгийн томоохон нөлөөллийг бий болгох боломжтой.  

ТӨСЛИЙН МЭДЭЭЛЭЛ 

Нүүрс-химийн цогцолбор “Багануур ҮТП”-ийн хүрээнд хагас кокс, нүүрс хийжүүлэх, шингэрүүлэх үйлдвэр, устөрөгчийн үйлдвэр болон бусад боловсруулах үйлдвэрүүдийг кластер байдлаар 2025-2035 оны хороонд байгуулахаар төлөвлөсөн ба хагас кокс, ахуйн хэрэглээний утаагүй түлш, кальцийн карбид, аммиак, аммонийн нитрат, автобензин, дизель түлш зэрэг хүрэн нүүрснээс гарган авч болох бүхий л түүхий эд бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэх химийн үйлдвэрлэлийн суурь болох үйлдвэрлэл технологийн анхны паркийг байгуулахаар зорин ажиллаж байна.   

ҮТП-ийн хөгжлийн эхний үе шатанд буюу 2025-2029 онд цахилгаан станц (660МВт), нүүрс-пиролиз, нүүрс-химийн болон устөрөгчийн үйлдвэрүүдийг бүтээн байгуулж ашиглалтад оруулах бол 2-р үе шат буюу 2029-2032 оны хооронд ҮТП-ийн дагалдах, бусад үйлдвэрүүд, кальцийн карбид, хийжүүлэлт болон дайвар бүтээгдэхүүнд суурилсан химийн үйлдвэрүүдийг бүтээн байгуулахаар төлөвлөсөн. Өөрөөр хэлбэл хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгжүүдэд химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх түүхий эдийг хангахаас гадна эрчим хүч, усны хангамж, дэд бүтцийг бүрдүүлснээр жижиг, дунд үйлдвэрлэл хөгжүүлэх нөхцөл, боломжийг нь бүрдүүлж өгөх юм.  

Урьдчилсан тооцооллоор дээрх үйлдвэрүүд жилд 650 мянган тонн хагас кокс буюу хөх нүүрс, 500 мянган тонн шатахуун, 432,0 сая.м3/жил нийлэг байгалийн хий, 275 мянган тонн төмөр, хөнгөн цагааны хайлш зэрэг бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж зах зээлд нийлүүлэх боломжтой. 

Нүүрс-Химийн цогцолбор “Багануур ҮТП” бүтээн байгуулах ажлын хүрээнд ЗГ-ын 2025 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн хуралдаанаар Нүүрс-пиролизын үйлдвэр байгуулах асуудлыг хэлэлцүүлж, “Агаарын бохирдлыг бууруулах талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” ЗГ-ын 2025 оны 01 дүгээр сарын 14-ний өдрийн 20 дугаар тогтоолоор Хүрэн нүүрсийг нам температурт боловсруулан түүхий нүүрсэнд агуулагдах хорт нэгдэл, дэгдэмхий  бодисыг бууруулах, утаа багатай хөх нүүрс үйлдвэрлэх Багануурын хүрэн нүүрсний ордыг түшиглэн байгуулах “Нүүрс-пиролизын үйлдвэр”-ийн бүтээн байгуулалтад шаардлагатай газрын асуудлыг шийдвэрлэх, санхүүжилтийн асуудлыг шийдвэрлэхээр тогтсон.  

Энэхүү тогтоолын хэрэгжилтийг хангах хүрээнд  ҮТП-ийн бүтээн байгуулалтад шаардлагатай газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авах асуудлыг Нийслэлийн Иргэдийн төлөөлөгчийн хурлаар хэлэлцүүлэн,  “Газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авах саналыг дэмжих тухай” Нийслэлийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2025 оны 02 дугаар сарын 26-ны өдрийн 25/30 дугаар тогтоолыг батлуулж, МУ-ын Засгийн газрын хуралдаанаар “Газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авах тухай” асуудлыг хэлэлцүүлэн ЗГ-ын  2025 оны 03 дугаар сарын 19-ний өдрийн 139 дугаар тогтоолоор ҮТП-ийн бүтээн байгуулалтад шаардлагатай 636 га газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авсан. 

ХҮРЭХ ҮР ДҮН 

Нүүрс-Химийн цогцолбор “Багануур ҮТП” ашиглалтад орсноор 2000 орчим ажиллах хүч шаардлагатай ба нийт хөрөнгө оруулалт 4.7 тэрбум доллар болно.  

Нүүрс-пиролизын үйлдвэрийн хувьд борлуулалтын орлого жилд дунджаар 73.7 сая доллар, татварт 3.03 сая орчим доллар төлж, цэвэр ашиг дунджаар 9.9 сая доллар болох ба хөрөнгө оруулалтаа 10-11 жилийн хугацаанд нөхнө гэж урьдчилсан байдлаар тооцож байна. 

Нүүрс-химийн цогцолбор “Багануур ҮТП” байгуулагдснаар орчин үеийн технологийн инноваци, шинжлэх ухааны түвшинд боловсруулах үйлдвэрлэл явуулж, бүс нутгийн эдийн засгийг тэлэх, улмаар эрчим хүчний тогтвортой байдлыг хангах, хэмнэх, ашигт малтмалын боловсруулалтын түвшинг ахиулан, нэмүү өртөг шингэсэн эцсийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэх, аж үйлдвэрийн салбарын үйлдвэрлэлийн нэр төрлийг нэмэгдүүлэн, химийн үйлдвэрлэлийн анхдагч түүхий эдийг бэлдэх замаар цаашид нарийн чиглэлүүдрүү хөгжих суурийг бий болгоно. 

ҮНДСЭН ҮЙЛДВЭРИЙН ТӨСӨЛ 

Багануур ҮТП “Нүүрс-химийн цогцолбор”-ийн үндсэн үйлдвэр нь Нүүрс-пиролизын үйлдвэр бөгөөд хагас коксын бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж эхний ээлжинд Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлыг бууруулахад ашиглагдана. Цаашид хагас коксын химийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэлд ашиглах бөгөөд нүүрс-химийн үйлдвэрийн анхдагч суурь үйлдвэр болох юм.  

“Нүүрс-пиролизын үйлдвэр” байгуулах төслийг Улаанбаатар хотын Багануур дүүрэгт байрлах Багануурын хүрэн нүүрсний ордыг түшиглэн байгуулахаар Монгол Улсын Засгийн газар 2025 оны 01-р сарын 14-ний өдрийн 20 дугаар тогтоолоор шийдвэрлэсэн бөгөөд “Нүүрс-пиролизын үйлдвэр” байгуулах төслийн бэлтгэл ажлыг хангах, технологи, санхүүжилтийн боломжуудыг судлах ажлыг Эрдэнэс Монгол ХХК-д даалгасан. 

Энэхүү тогтоолын хэрэгжилтийг хангах хүрээнд бидний зүгээс Багануурын хүрэн нүүрсний ордыг түшиглэн 100 сая.долларын хөрөнгө оруулалт бүхий жилд 1.2 сая.тн хүрэн нүүрс боловсруулан 650 мян.тн хагас кокс буюу хөх нүүрс, 35МВт эрчим хүч үйлдвэрлэх хүчин чадал бүхий нүүрс-пиролизын үйлдвэрийг байгуулах боломжтойг урьдчилсан байдлаар тооцооллоод байна.      

Нүүрс-пиролизын үйлдвэрийн ТЭЗҮ болон Багануур ҮТП-ийн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулах зөвлөх үйлчилгээний тендерийг 2025 оны 03 дугаар сарын 11-ний өдөр зарлаж, сонгон шалгаруулалтыг явуулж, 2025 оны 05 дугаар сарын 14-ний өдөр “Эрдэнэс ҮТП” болон “SEDIN ENGENEERING МONGOLIA CO., LTD” нар гэрээ байгуулан ТЭЗҮ болон Багануур ҮТП-ийн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулах зөвлөх үйлчилгээний ажлыг эхлүүлээд байна.   

Тус үйлдвэрийн судалгаа бэлтгэл ажлыг 2025 онд багтаан хангуулж 2026 онд бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэн улмаар 1-р ээлжийг 2026 оны 4-р улирал, 2-р ээлжийг 2027 оны 1-р улиралд багтаан ашиглалтад оруулахаар төлөвлөж байна. Үйлдвэрийн санхүүжилт, хөрөнгө оруулалтыг Эрдэнэс Монгол ХХК болоод гадаад дотоодын санхүүгийн байгууллагын зээл, хөрөнгө оруулалтаар шийдвэрлэнэ.  

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ, ХЭРЭГЖИЛТИЙН ЯВЦ 

Багануур ҮТП-ийн нийт хөрөнгө оруулалт нь 4.1 тэрбум ам.доллар бөгөөд энэ нь нүүрс-хийжүүлэх болоод цахилгаан станцын өндөр хөрөнгө оруулалтуудтай холбоотой юм. Энэхүү ҮТП-ийн хувьд Эрдэнэс Монгол ХХК 50 орчим сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг хийж дэд бүтэц болоод үндсэн үйлдвэрийн бүтээн байгуулалтад оролцох бөгөөд бусад томоохон хөрөнгө оруулалт шаардагдах төслүүдийг хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар гүйцэтгэнэ. Одоогийн байдлаар Багануур ҮТП-д үйл ажиллагаа эрхлэх хүсэлтэй 10 гаруй хувийн аж ахуй нэгжүүд илэрхийлээд байна.  

Төслийн явц, хэрэгжилт 

• 2024- ҮТП-ийн хөгжлийн төлөвлөгөөг боловсруулсан.  

• 2024- Байршил тодорхойлж, газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авах хүсэлтийг ЗГ-т гаргасан. 

• 2025- ЗГ-ийн 20-р тогтоол гарав, 

• 2025- Нийслэлийн ИТХ-р газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авахыг дэмжив 

• 2025- Газрыг улсын тусгай хэрэгцээнд авах ЗГ-ийн тогтоол гарав,  

• 2025- Лабораторын туршилтыг гүйцэтгэв, 

• 2025- Нүүрс-пиролизын үйлдвэрийн ТЭЗҮ, ҮТП-ийн ерөнхий төлөвлөгөө боловсруулах сонгон шалгаруулалтыг хийж, ажлыг эхлүүлэв. 

Нүүрс-пиролизын үйлдвэрийн ТЭЗҮ-ийг 2025 оны 9-р сард багтаан батлуулахаар ажиллаж байгаа бөгөөд БОННҮ, ТТҮ зэрэг ажлуудыг мөн 2025 онд эхлүүлэн 2026 оны эхээр батлуулах юм. Ингэснээр ҮТП-ийн тусгай зөвшөөрлийг авах нөхцөл бүрдэнэ. Багануур ҮТП-ийн төлөвлөгөө нь 2035 он хүртэл хөгжүүлэхээр төлөвлөгдсөн ба ихэнх үйлдвэрүүд нь хувийн хэвшлийн хөрөнгө оруулалтаар хэрэгжинэ. Ингэснээр Багануур хүрэн нүүрсний ордын үнэ цэнийг нэмэгдүүлж нэмүү өртөг шингэсэн химийн бүтээгдэхүүнүүд, байгалийн хий үйлдвэрлэх боломж бүрдэнэ.